تحقيق در مورد روش تحقيق

روش تحقيق
سر فصل هاي مطالب  
مقدمه
•    براي شما فرصتي فراهم خواهد شد تا به سوالات خود درمورد يك مسئله به صورت علمي بيانديشيد.
•    در اين قسمت شما با نحوه تهيه و تدوين طرح تحقق آشنا خواهيد شد.
•    روش علمي براي تحقيق وانواع و ويژگي هاي آنرا را فراخواهيد گرفت.
•    آغاز تحقيق از كجاست؟
تعيين موضوع تحقيق
•    هدف از انتخاب موضوع چيست؟
•    منابع براي انتخاب موضوع كدامند؟
•    شرايط لازم براي انتخاب موضوع چيست؟
•    ويژگي هاي يك عنوان خوب كدامند؟
بيان مسئله تحقيق
•    چرا بيان مسئله تحقيق مهم است.
•    دربيان مسئله تحقيق چه موضوعاتي بايد مطرح شوند؟
•    نحوه نوشتن " بيان مسئله تحقيق " جگونه است.؟
اهداف تحقيق
•    تعريف هدف و تقسيم بندي انواع آن را بيان كنيد.
•    فوايد و خصوصيات اهداف رامشخص نمائيد.
•    نحوه بيان اهداف را شرح دهيد.
•    براي موضوع تحقيق انتخابي خود هدف اصلي و اهداف جزئي را بنويسيد.
فرضيه يا سوالات مهم
•    تعريف فرضيه ، انواع آن و حصوصيات يك فرضيه خوب
•    فرضيه هاچگونه روابط بين متغيرها رابيان مي كنند؟
•    سوالات مهم در كجا مطرح مي شوند؟
•    ويژگي ها و نحوه بيان سوالات مهم چگونه است؟
تعريف مفاهيم و متغير ها
•    چرا تعريف مفاهيم و متغير ها مهم است؟
•    تعريف شرح و عملي مفاهيم ومتغيرها چگونه انجام مي شوند؟
•    تعريف متغير و انواع آن
مقياس اندازه گيري
•    تعريف مقياس اندازه گيري و انواع مقياس ها
•    خصوصيات يك مقياس اندازه گيري خوب
•    سوالات مهم در كجا مطرح مي شوند؟
•    ويژگي ها و نحوه بيان سوالات مهم چگونه است؟
جامعه مورد مطالعه
•    تعريف جامعه آماري ، واحد مورد مطالعه
•    چرا نمونه گيري مي كنيم؟
•    نمونه معرف و ملاكها براي انتخاب نمونه كدامند؟
•    روش هاي نمونه گيري احتمالي و غير احتمالي چگونه انجام مي شوند؟
روش هاي جمع آوري اطلاعات
•    رايج ترين روش ها براي جمع آوري اطلاعت كدامند ؟
•    محاسن ومعايب هريك از روش ها چيست؟
•    ويژگي ها و انواع متداول هريك از روش ها كدامند؟
روش هاي تجزيه وتحليل دادها
•    اطلاعات را چگونه طبقه بندي و به رايانه بسپاريم؟
•    متداول ترين روش هاي تجزيه وتحليل داده ها كدامند؟
•    انواع خطا ها در جمع آوري و تجز] وتحليل داده هاو روش هاي كاهش آن
•    حساسيت و اختصاصي بودن چيست وچگونه اندازه گيري مي شوند؟
مرور بررسي هاي قبلي
•    دلايل اهميت مرور بر بررسي هاي قبلي چيست؟
•    چگونه بررسي هاي قبلي را مرور كنيم؟
•    نحوه بيان مرور بر بررسي هاي قبلي چگونه است؟
برنامه ريزي اجرا
•    مطالعه راهنما و پيش آزمون چگونه است؟
•    جدول گانت چگونه ترسيم مي شود؟
•    چگونه فعاليت هارا سازماندهي كنيم؟
ملاحظات اخلاقي
•    اهميت ملاحظات اخلاقي در چيست؟
•    چگونه ملاحظات اخلاقي را در مراحلمختلف تحقيق بيابيم وبيان كنيم؟
محدوديت هاي تحقيق
•    آيا شناخت محدوديت هاي تحقيق پيش از انجام آن امكانپذير است؟
•    محدوديت هادرمراحل مختلف تحقيق كدامند؟
•    چگونه فعاليت هارا سازماندهي كنيم؟
گزارش نويسي  
•    چرا گزارش نويسي اهميت دارد؟
•    انواع روش هاي بيان گزارش تحقيق كدامند؟
•    نحوه نوشتن يك مقاله تحقيقي و پايان نامه تحصيلي چگونه است؟
•    نحوه بيان نقل قول ، زيرنويس ومنابع چگونه بايد باشد؟
فصل اول
 ضرورت آشنائي با روش تحقيق ، مباني و اصول اوليه در تحقيق
          مقدمه
  در اين قسمت توضيحاتي پيرامون ضرورت آشنائي با روش تحقيق ، مباني و اصول اوليه در تحقيق  ارائه مي گردد انتظار مي رود پس از مطالعه اين قسمت فراگير بتواند:
اهداف
شما دريابان اين قسمت بايد قادر باشيد:
•    تحقيق به روش علمي را تعريف كنيد.  
•    چرا و چه زماني تحقيق آغاز مي شود؟انواع آنرا معرفي نماييد.
•    عناوين مهمترين بخش ها در هنگام تهيه طرح تحقيق را نام ببريد.   
•    براي شما فرصتي فراهم خواهد شد تا به سوالات خود درمورد يك مسئله به صورت علمي بيانديشيد.
•    روش علمي براي تحقيق وانواع و ويژگي هاي آنرا را فراخواهيد گرفت.
•    فراگير همچنين متقاعد خواهد شد براي بررسي هاي علمي و دقيق نيازمند يادگيري روش تحقيق علمي مي باشد.
 
در طول ساليان و از ابتداي حيات بشر ،  انسان هميشه با تحقيق سروكار داشته است . آنچه در اينجا اهميت دارد آنكه تحقيقي مي تواند راهگشا باشد كه بر اساس اصول و موازين علمي صورت پذيرد.
تحقيق در لغت به معناي درست و راست گردانيدن،پيدا كردن ، افتن ياجستجوي حقيقت آورده شده است. تعاريف به عمل آمده از تحقيق و پژوهش فراوانند. تحقيق به روش علمي را مجموعه مقررات و قواعدي دانسته اند كه چگونگي جستجو براي افتن حقايق مربوط به پك موضوع را نشان م دهد.در جايي ديگر آن را حقيقت پژوهي ناميده اند و گروهي از دانشمندان اينگونه تحقيق را عملي منظم كه در نتيجه آن پاسخ هائي براي سوالات مندرج در موضوع تحقيق بدست خواهد آمد تعريف كرده اند.
درهرصورت مشخص است كه وجه اشتراك در همه اين تعاريف جستجوي حقيقت است و حقيقت پك پديده ذهني است كه با واقعيت ( يعني وجود عيني ) مطابقت دارد.( هرچند ممكن است اين امر در علوم تجربي صحيح باشد ليكن در علوم نظري چنين نيست) به هرحال مانيز در روش تحقيقي كه بحث خواهيم كرد بدنبال افتن حقيقت خواهيم بود. به صورت خلاصه منظور ما از روش علمي تحقيق، مجموعه قواعد و رويه اي است كه محقق براي جمع آموري حقايق و واقعيت ها دنبال مي كند تا سپس آنها را تفسير ، تبين و اثبات نمايد.
جان ديوئي معتقد است:" اولين مرحله تحقيق احساس وجود يك مشكل  است؛ به اين معني كه پژوهشگر در كار خويش با مانع يا مشكلي روبرو گرديده است كه در حل آن ابهام يا ترديد دارد و نمي تواند در مقابل آن ساكت بماند."
بنابراين اين نقطه آغازين در انجام هرگونه پژوهش يا تحقيقي بسيار مهم است و نقش آموزش افراد براي مسئله يابي كه در برخي نظام هاي آموزش و پرورش برآن بسيار تاكيد مي شود نيز از همين امر نشات مي گيرد. هرچه ضرورت پرسش در هنگام تدريس براي فراگير بيشتر مطرح شود و از او خواسته شود تا ذهن خود را براي طرح سوالات بيشتر فعال سازد مي توان انتظار داشت كه در آينده نياز به تحقيق و پيشرفت در او ارتقا يابد. (مثال)
اولين مرحله از تقسيم بندي تحقيق را مي توان منوط به هدف از انجام تحقيق دانست.بدين صورت كه آيا هدف از انجام تحقيق علائق علمي محقق است يا احتياجان عملي . بدين شكل كه محقق براي موشكافي در تجربيات خود و ديگران ، كنجكاوي هاي علمي ويا الهامات وفرضيات علمي محض بنبال اجراي تحقيق است و يا اينكه هدف كسب اطلاعاتي است كه بتواند مشكل يا مسئله فوري را حل نموده ويا زمينه را براي تصميمم گيري در مورد يك موضوع يا مسئله خاص فراهم نمايد. چنانچه هدف اول مد نظر باشد با تحقيق بنيادي يا Basic Research روبرو هستيم كه در تعريف آن گفته ميشود: " تحقيقي است كه براي گسترش و بسط دانش يا علوم پايه در يك نظام و بخاطر فهم آن طرحريزي مي شود.ممكن است همه يا بخشي از اين دانش در آينده كاربد داشته باظد ولي معمولا خود محقق در كاربرد نقشي ندارد." اكا چنانچه تحقيق براي هدف دوم انجام شود آنرا تحقيق كاربردي يا Applied Research مي نامند و در تعريف آن گفته مي شود: " اين نوع تحقيق برروي يافتن راه خل مسائل فوري با ماهيت عملي متمركز مي شود و بنابراين اين تحقيقات جنبه عملي داشته و معمولاخود محققين دركاربرد نتايج دخيل مي باشند."
بديهي است تقسيم بندي هاي متعدد ديگري براي روش هاي تحقيق وجو دارد كه در ادامه مباحث  مورد بررسي و بحث قرار خواهد گرفت.
آنچه در اين مقدمه اهميت دارد آنكه تخقيق از ديرباز با آدمي همراه بوده است و در طول تاريخ به شيوه ها و روش هاي مختلفي آنرا انجام داده است . چنانچه انسان با تحقيق آشنا نمي شد و و اقدام به انجام آن نمي كرد آيا دانش و علم انسان تا بدين پايه امروزي بود ، مسلما پاسخ منفي است ( من هميشه در كلاسهاي خود براي دانشجويان اين جمله را ياد آوري مي كنم كه چنانچه دانشجو به اندازه استادش بداند هيچگاه نبايد توقع پيشرفت علم را داشته باشيم و اين واقعيتي است كه نگاه به تاريخ علم و پيشينيان آنرا براي ما بيشتر مشخص خواهد نمود) بنابراين تحقيق هم از ديدگاه فردي و هم از ديدگاه اجتماعي يك ضرورت است و انساني كه جستجو و تحقيق را در زندگي خود نداشته باشد ، تصوري از رشد و تكامل هم براي او نمي توان داشت.علاوه براين ضرورت انجام تحقيق از ديگاه علمي نيز انكار ناپذير است چه "تحقيق را  مايه حيات علم دانسته اند" و بدون انجام تحقيق علم همچون آبي كه در حائي ماند باشد دچار گنديدگي و تبديل شدن به لجنزار خواهد شد.  
تمرين كلاسي
 پرسش شما در زمينه موضوع انتخابي براي تحقيق چيست؟






چگونگي و نحوه انتخاب موضوع
مقدمه
در اين قسمت شما با چگونگي و نحوه انتخاب موضوع آشنا خواهيد شد تا بتوانيد پس از مطالعه اين قسمت موضوعي را براي تحقيق انتخاب نمائيد.
اهداف درس
شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:
•    منابع انتخاب موضوع را بشناسيد.
•    شرايط لازم براي انتخاب موضوع را بيان نمائيد.
•    در هنگام ارائه موضوع تحقيق ويژگي هاي يك عنوان خوب را رعايت كنيد.
در قسمت مقدمه گفتيم آغاز يك تحقيق با احساس وجود يك مشكل همراه است. در اين مرحله آن احساس بايد به صورت يك " پرسش " در آيد و بيان شود. بديهي است اين پرسش همانگونه كه در مثال قسمت قبل گفته شد از مسائل روزمره تا مباحث و فرضيات پيچيده علمي را دربرگيرد. مهم آنست كه به شيوه اي علمي و صحيح بيان شود. با در نظر گرفتن دو تقسيم بندي مهم در زمينه علائق علمي و احتياج عملي شما ممكن است تحقيقي بنيادي يا كاربردي را در نظر بگيريد.
•   براي افراد متخصص معمولا كار انتخاب موضوع براي تحقيق با مشكل كمتري نسبت به سا يرين انجام مي گيرد بويژه دانشجويان كه اغلب با وسواس وكل نگري بيشتري به انتخاب موضوع مي پردازند.
•   مهمترين منابع براي انتخاب موضوع تحقيق به شرح زير مي تواند باشد:   
•     استفاده از تجارب : شما به عنوان دانشجوئي كه در مراحل پاياني تحصيل خود هستيد ودر طول دوران تحصيل با مسئل و مشكلات مختلفي برخورد داشته ايد كه هركدام آنها مي تواند موضوعي مناسب براي تحقيق باشد. بويژه افرادي كه در حيطه توانبخشي به تحصيل ياكار مشغول هستند از تجربيات و مسائل يش آمده درهنگام كار با بيماران و معلولان موضوعات بديع و تازه اي براي تحقيق سراغ دارند كه مي تواند براي انجام مطالعه و تحقيق در نظر گرفته شود.
•    استنتاج از نظريه ها و فرضيه ها: در زمينه كار تخصصي شما نظريات و فرضيه هاي گوناگوني وجود دارد. محقق مي تواند با مطالعه دقيق آنها و با ابداع فرضيه جديد به يك مطالعه تازه اقدام نمايد.
•    استفاده از متون درسي و مجلات تخصصي: سراسر كتب درسي آكنده از مطالب ارزندهاي در مورد موضوعات خاص علمي است.بيان تئوري ها و نظريات علمي دركتب درسي و مرجع نيز مي تواند زمينه مناسبي براي يافتن موضوع تحقيق باشد. همينطور مجلات علمي و تخصصي در رشته هاي مختلف علمي تماما" به ارائه گزارش تحقيقات انجام شده مي پردازند كه خصلت تكرار پذيري تحقيق خود زمينه را براي انتخاب موضوعاتي براي انجام تحقيق فراهم خواهد نمود.
•    دولت ها ، دانشگاه ها وموسساه پژوهشي خصوصي : در بسياري از موارد وزارتخانه ها ، سازمانها و نهادهاي مختلف دولتي اقدام به ارائه فهرستي از عناوين پژوهشي مورد نياز خود مي كنند كه با توجه به تخصص خود مي توانيد به انتخاب موضوع بپردازيد. در دانشگاهها نيز اغلب گروه هاي آموزشي فهرست عناوين مناسب براي تحقيق در آن گروه را تهيه و در اختيار دانشجويان قرار مي دهند . بتازگي در ايران و از سال هاي قبل در ممالك پيشرفته موسسات خصوصي پژوهشي وجود دارند كه انان نيز همه ساله فهرستي از عناوين تحقيقاتي خود را منتشر مي كنند كه براي انتخاب موضوع و انجام تحقيق مورد استفاده قرار ميگرد. نكته حائز اهميت آنكه اين گونه موسسات ونيز موسسات دولتي در صورت تائيد طرح پژوهشي شما براي انجام تحقيق معمولا سهمي از هزينه هارا برعهده خواهند گرفت.
•    مهمترين شرايط براي انتخاب موضوع به شرح زير مورد ملاحظه قرارمي گيرد:
•    قابليت اجرا: سه شرط نيروي انساني ماهر ، منابع مالي مناسب و كافي و امكانات مناسب براي انجام هر تحقيقي ضروري است.
•    تازگي و عدم دوباره كاري: تنها در سه وضعيت زير مي توان  به انجام تحقيق روي موضوعي كه قبلا روي آن كار شده است اقدام كرد.
•    در شرايط زماني متفاوت
•    در شرايط جغراقيائي مختلف
•    درصورت عدم دستيابي به نتايج كافي
•    تناسب با زمان : تحقيق از نظر زماني بايد در محدوده اي مناسب صورت پذيرد تا در زمان تعيين شده دستيابي به داده ها و كسب نتايج با مشكلي مواجه نشود.
•    مناسب بودن : دقت كنيد و به دوسوال پاسخ دهيد: وسعت مسئله مورد نظر چقدر است؟ و شدت مسئله به چه ميزان مي باشد؟
•    باصرفه بودن : آيا بلحاظ مفهوم هزينه-اثربخشي تحقيق و انجام هزينه در مورد آن اثربخشي كافي خواهد داشت؟
•    ملاحظات اخلاقي : از جمله مهمترين شرايط براي انتخاب موضوع عدم تضاد و مواجهه آن با ملاحظات اخلاقي است. اصولا رفتن به دنبال موضوعاتي كه انجام آن با مشكلات و مسائل اخلاقي زياد مواجه باشد توصيه نمي گردد. در حيطه توانبخشي بواسطه كار با موضوعات انساني رعايت اين امر بشدت مطرح است.
•    علاقمندي و دانش محقق : نياز به توضيح نيست كه اين هردو  براي انجام هر تحقيقي ضروري است و عاملي براي بالارفتن سرعت و كيفيت تخقيق مي باشد.
•     در هنگام نوشتن عنوان بايدخصوصياتي كه براي يك عنوان خوب برشمرده مي شونددر نظر گرفت . اين موارد عبارتند از:
•    از كلمات كوتاه ، رسا ودر حد امكان از يك زبان استفاده شود
•    عبارت گويا باشد و گيج كننده نباشد.ازاختصارات كه ممكن است مخفف عبارات مختلفي باشند پرهيز شود.
•    در تحقيقات توصيفي بيان مكان و زمان تحقيق در عنوان ضرورت دارد.
•    در عنوان دقيقا" آنچه محقق بدنبال تعيين آن است بيان شود.
•    سعي شود دامنه تحقيق محدود در نظر گرفته شود.
•    عنوان را غير سوالي مطرح نمائيد.
•    از كلمات مناسب ومطلوب استفاده شود







مرور بررسي هاي قبلي
مقدمه
 در اين قسمت توضيحاتي پيرامون ضرورت بررسي مطالعات قبلي و نحوه انجام آندرهنگام تهيه طرح تحقيق تحقيق  ارائه مي گردد .
اهداف درس
شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:
•    دلايل اهميت مرور بر بررسي هاي قبلي چيست؟
•    چگونه بررسي هاي قبلي را مرور كنيم؟
•    نحوه بيان مرور بر بررسي هاي قبلي چگونه است؟
براي كسب اطلاعات در زمينه مورد تحقيق مي بايد به منابع مرجع مراجعه نمود منظور از منابع مرجع هر فرد يا هر چيزي است كه به عنوان ماخذ اطلاعات مورد مراجعه قرار مي گيرد بويژه آنها كه مورد مراجعه فوري قرار مي گيرند. كتابهاي مرجع معمولا به گونه اي تاليف مي شوند كه هر كسي مي تواند اطلاعات مورد نياز خود را به راحتي و سرعت در آنها پيدا كند. مهمترين منابع دردسري عبارتند از:
•     نظرات افراد متخصص و صاحب نظران
•     منابع منتشر شده
          ـ مراجع غير ادواري شامل:
كتابشناسي ها
دانشنامه ها
فرهنگ ها  
دستنامه ها
درسنامه ها  
دستور نامه ها
سالنامه ها  
اطلس ها
نشان نامه ها
سرگذشت نامه ها
- مراجع ادواري شامل :
 كتابشناسي ها
 فهرست هاي مندرجات :كتاب، نشريات ادواري مثل ژورنالها
•     منابع منتشر نشد ه
پايان نامه ها
گزارش هاي فني
گزارش تحقيق
آمارها  
پروانه هاي ثبت اختراعات
صورت جلسه ها
مشاهدات فردي  
•     بانكهاي اطلاعاتي در اينترنت همچون :
  Medline  براي استفاده از مدلاين مي توانيد از لينك هاي سمت راست صفحه استفاده كنيد.
بيان مسئله تحقيق
مقدمه
دراين قسمت شما با نحوه بيان و يا توين مسئله تحقيق آشنا مي شويد.وظيفه محقق در اين قسمت ارائه مطالبي است تا بدان وسيله گروه آموزشي ويا پژوهشي تصميم گيرنده جهت پذيرش موضوع تحقيق را متقاعد سازد كه موضوع انتخاب شده از اهميت و كفايت لازم براي انجام تحقيق برخورداراست.
اهداف درس
شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:
o    چرا بيان مسئله تحقيق مهم است.
o    دربيان مسئله تحقيق چه موضوعاتي بايد مطرح شوند؟
o    نحوه نوشتن " بيان مسئله تحقيق " جگونه است.؟
•     بدنبال پيدا كردن مساله و تدوين پرسش تحقيق لازم است تا به شكلي جزيي تر در مورد مساله وخصوصيات آن و مشكلات ناشي از وجود آن در جامعه اظهار نظر كرد. اين بيانات بايد براساس دانستني هاي موجود در منابع علمي نسبت به مساله شكل داده شود.هرچه استناد ها به منابع در اين قسمت بيشتر صورت پذيرد ، پذيرش سهل تر براي تحقيق را نزد تصميم گيرندگان به دنبال خواهد داشت.
•  توصيه مي شود تا قبل از نوشتن اين قسمت ، اقدام به تجزيه و تحليۀ مساله كرد. با اين كار نسبت به متغيرهاي تاثير گذار بر آن به خوبي آشنا شده و از آنها به هنگام نوشتن مي توان استفاده نمود. براي اين كار مي توان يكي از روش هاي موجود را بكاربست. متداولترين روش ها براي تجزيه و تحليل مساله عبارتند از:
•     شبكه عليت  (مثال)
•     نمودار استخوان ماهي  (مثال)
•     نمودارشش كلمه اي( كه؟  ،كي؟ ،كجا؟ ، چگونه؟ ،چي؟ ،چرا؟)(مثال)
•    براي بيان مساله تحقيق بايد به نكات زير توجه نمود و سعي كرد تا به شيوه اي مناسب  موارد زير در متن آورده شود:
•     اطلاعات زمينه اي در مورد موضوع مورد مطالعه
•    توصيف دقيق مسأله   
•     نحوه بروز يا وقوع
•     وسعت و شدت مساله و عوارض ناشي از آن در جامعه
•     عوامل دخيل در بروز مسأله
•     نحوه برخورد فعلي با مساله
•     آنچه درمورد راه حل مساله مي انديشيد
•     فوايد پژوهش و نتايجي  كه از حل مشكل انتظار مي رود .
تمرين كلاسي
 - مساله تحقيق انتخابي خود را با يكي از روش ها تجزيه و تحليل نماييد و سپس آن را بيان كنيد.
اهداف تحقيق
مقدمه
در اين قسمت شما با نحوه تدوين و ارائه اهداف تحقيق خود آشنا مي شويد.
  اهداف درس
 شما درپايان اين قسمت بايد قادر باشيد:
•     تعريف هدف و تقسيم بندي انواع آن را بيان كنيد.
•     فوايد و خصوصيات اهداف رامشخص نمائيد.
•     نحوه بيان اهداف را شرح دهيد.
•     براي موضوع تحقيق انتخابي خود هدف اصلي و اهداف جزئي را بنويسيد.
 اهداف تحقيق
بدنبال نوشتن قسمت بيان مسئله تحقيق لازم است تا اهداف تحقيق را برشماريم. ابتدا بايد به اين سوال پاسخ دهيم كه هدف چيست؟ به تعبير ديگر بايد مشخص نمائيم كه انتظار داريم از اين مطالعه به چه نتايجي دست پيدا كنيم. درتعريف هدف گفته اند: " هدف نقطه اي است كه محقق قصد رسيدن بدان را دارد تا در آنجا به داوري بپردازد". از سوي ديگر " مقصود و منظور نهايي از تحقيق را نيز هدف دانسته اند."چنانچه اهداف يك تحقيق  بخوبي نوشته شود محقق در مي يابد كه نياز به چه نوع اطلاعاتي دارد و از چه راههايي بايد به جستجوي آنها بپردازد و اين خود راه گشاي نحوه انجام تحقيق نيز خواهد بود.